Парвариши зироатҳои сабзавотӣ

Бодиринг растании яксолаи алафӣ буда, аз оилаи кадугиҳои пояҳояш печанда мебошад.

Хусусияти биологӣ. Бодиринг зироати гармӣ ва намидӯст аст. Тухмиаш дар ҳарорати аз 12-15ºС баланд месабзад, барои сабзиш ва инкишофи он ҳарорати 28-32ºС мусоидтарин мебошад.  Дар ҳарорати аз ин паст  сабзиш  ва  инкишофи  он   суст, дар  ҳарорати  10 ºС қатъ  мегардад, дар  ҳарорати 1-1,5 ºС  нобуд  мешавад.

Барои бодиринг 85-90% намии ҳаво ва 75-85 % намии хок барои  сабзиш  мусоидтарин  аст. Дар ҳавои хушку гарм палаки  он суст  месабзад,  ҳосилбандиаш  кам  шуда,  баъзан  хушк  мешавад. Бодиринг  хусусан  дар  давраи  ҳосилбандӣ  ба  об  серталаб  мешавад.

Интихоби  майдон.  Барои  коридани  бодиринг  хоки  ковок, ҳосилхез, серпору, сернам  ва  оби  зери  заминиаш чуқур,  интихоб  карда  мешавад.

Бодирингро  дар  заминҳои  аз  картошка, карам, сабзӣ, лаблабуи  холишуда, хусусан,  агар  ин  зироатҳо  дар  заминҳои  серпору  парвариш  ёфта  бошанд,  коштан  хуб  аст.

Бодирингро  баъди  зироатҳои  кадугӣ  коридан  мумкин  нест.  Бодирингро  дар  ҳамон  як  майдон  баъди  2-3  сол  коридан  мумкин  аст.

Барои  кишти  баҳории  бевақтӣ  ва  тобистонӣ  майдонҳои  аз  сабзавоти  барвақтӣ (картошка, карам, сабзӣ  ва  пиёзи  кишти  тирамоҳӣ)  холишударо  истифода  мебаранд.

Тайёр  кардани  майдон  ва  нуриандозӣ.  Майдони  бодирингкориро  тирамоҳ  дар  чуқурии  27-30 см шудгор  карда, ба  ҳар  гектар  30-40 тонна пору (барои як сотих 300-400 кг), 200-300 кг суперфосфат (барои як сотих 2-3 кг) ва 100-150 кг нуриҳои калигӣ (барои як сотих 1-1,5 кг)  андохтан  лозим.

Дар  шароити  заминҳои  хурди хона,  аввал  заминро  аз  боқимондаҳои  зироатӣ  пешинакишт  тоза  карда, ба  замин  пору  ва  70% — и  суперфосфат  ва  нуриҳои  калийгиро  андохта  заминро  бо  бел  чапа  кардан лозим.

Баҳор  пеш аз кишт  замини  чапкардашударо  мулоим  карда  тахту  ҳамвор  карда  ҷӯякҳоро  барои  шинондан  кашидан  лозим.

Навъҳо.  Дар  Тоҷикистон  навъхои  зерини  бодиринг  ноҳиябандӣ  карда  шудаанд: Беназир, Маргелонии  822, Хисории  132,  Конкурент ва  ғайраҳо.

Инчунин ба Тоҷикистон аз тарафи соҳибкорони маҳалӣ навъ ва дурагаҳои зиёд ворид карда шудаанд, ки бисёрии онҳо ноҳиябандӣ нашудаанд. Барои кишт деҳқонон метавонанд дурагаҳои Саафа, Супирина, Аякс ва Солнечний 35-ро истифода баранд. Бисёр хуб мешуд, агар ҳангоми интихоби тухмӣ деҳқонон аз мутахасисони соҳаи кишоварзии маҳал маслиҳат ва тавсия мегирифтанд.

Мӯҳлати кишт, тариқи шинондан ва меъёри кишт. Дар  шароити  Тоҷикистон  бодирингро  баҳор  ва  тобистон  мекоранд. Бодиринги  кишти баҳориро  тару  тоза  истеъмол  мекунанд, кишти  тобистонаро  бошад,  ҳам  тару  тоза истеъмол  мекунанд  ва  ҳам  дар  намакоб  мехобонанд.

Бодирингро аз тухмӣ дар  вилояти  Хатлон  минтақаи  Курғонтеппа  даҳаи  дуюми  моҳи  март, минтақаи  Кулоб, ноҳияҳои  водии  Ҳисор  ва  вилояти  Суғд  даҳаи  сеюми  моҳи  март  ва  даҳаи  якуми  моҳи апрел  мекоранд.

Бодиринги  тобистонаро  даҳаи  дуюм- сеюми  моҳи  июн  ва  даҳаи  якуми  моҳи  июл  мекоранд.

Ҳангоми  дастӣ  шинондани  тухмӣ васегии  пуштаҳо  140  см  шуда, аз  ду  тарафи  он  тухмиро мекоранд.

Барои  як  га  45 – 50  ҳазор  ниҳол сабзондан лозим аст.

Нақшаи  ҷойгиркунии  навъҳои  палакдароз  120+60Х30 см, навъҳои  кутоҳпоя  80+60Х30 см  мешавад.

Ҳангоми  тобистон  коштани  бодиринг,  ниҳоли  он  нисбат ба кишти  баҳорӣ  кӯтоҳпоя  мешавад.  Ғайр  аз  ин,  нихолҳо  аз таъсири  гармои  сӯзони  тобистон  нобуд  мешаванд  ва  ширинча  бисёр  зарар  мерасонад.  Бинобар  ин,  аз  рӯи  накшаи  80+60Х25 (30)  кошта, ҳангоми  ягонакунӣ  дар  ҳар  чуқӯрча  1  растанӣ  мемонанд.

Меъёри  кишти  тӯхмӣ  ҳангоми  кишти  баҳорӣ  3 кг / га, ҳангоми  кишти  тобистонӣ  4  кг/ га.

Чуқурии  зери  хоккунии  тухмӣ  дар  хокҳои  сернам  ва  вазнин  3-4  см,  дар  хокҳои  бештар  хӯшк  ва сабӯк  5-6 см  аст.

Тухмии  кишти  барвақтиро  хушк  ва  кишти  бевақтиро  тар  карда  ё  сабзонда,  коштан  лозим  аст.

Нигоҳубин. Нигоҳубини  киштзори  бодиринг  аз  кишти  иловагӣ  дар  чойҳои  набаромада,  ягонакунӣ,  каландкунӣ, хишова, ғизодиҳӣ  ва  обмонӣ  иборат  аст.

Дар  чойҳои  набаромада  тухмии  сабзондашударо  ҳарчи  барвақтар  коштан  лозим, то ки  намии  замин  гум  нашуда,  тухмии  кошта  шуда  барояд.  Палаки  бодирингро  ду  маротиба  ягона  мекунанд.  Ягонакунии  якумро  ҳангоми  1-2  барга  шудани  сабза  мегузаронанд, дар  ин  сурат,  дар  ҳар  чуқурча  3-4  растанӣ мемонанд.  Дуюмашро  баъди   2-3  барга  шудан  мегузаронанд, мувофиқи  нақшаи  қабулшудаи  байни  онҳо  дар  ҳар  чуқурча  1 ниҳол мемонанд.

Ҳангоми  ягонакунӣ  нихолҳоро  решакан  намекунанд, балки аз дами  хок  бурида  мегиранд,  то  ки  решаи  растаниҳои  боқимонда  осеб  набинад.  Нигоҳубини  минбаъда  аз  хишоваю  каландкунӣ  иборат  аст.

Вобаста  ба  дараҷаи  сералафӣ  ва  зичии  хок  байни  қаторҳои  бодирингро  3-4  маротиба каланд  ва  мулоим  мекунанд  ва  онро  баъди  пурра  ба  ҳам  расидани  пояҳои  растанӣ  катъ  менамоянд.

Нуриҳо.  Барои  хуб  сабзидану  инкишоф  ёфтани  бодиринг  ва  рӯёндани  ҳосили  баланд  ба  сифати  ғизои  иловагӣ  ба  палак  нуриҳои  минералӣ  андохтан зарур. Дар  давраи  нашъунамо  ба  бодиринг  се  маротиба  ғизои  иловагӣ  медиҳанд: ғизои  якумро  баъди  ягонакунии  охирин, ба  ҳар  гектар  100-130 кг  карбамид (барои як сотих 10-13 кг) ё 130-170кг (барои як сотих 13-17 кг) селитра  ва  60-70  кг (барои як сотих 6-7 кг)  амофос; ғизои  дуюмро  дар  вақти  гулкунӣ ва ҳосилбандӣ ва сеюмашро баъди 5-6  маротиба  ҷамъ овардани ҳосил.  Дар вақти  гизодиҳии  дуюм  ва  сеюм  ба  ҳар  гектар  90-110 кг  (барои як сотих 9-11кг) карбамид ё 110-150 кг (барои як сотих 11-15 кг) селитра   меандозанд.

Обмонӣ.  Ба  ҳосилнокии  бодиринг  обдиҳӣ  таъсири  калон  дорад. Ба палак то  гулкунӣ муътадил, баъди  7-8 рӯз, дар  вақти  гулкунӣ  зуд  зуд, баъди  4-5  рӯз  ва  дар  вақти  ҳосилбандӣ  баъди  хар  як  чамъ овардани  ҳосил  об  додан  зарур.

Дар  давраи  нашъунамо  ба  палак  вобаста  ба  шароити  парвариши  бодиринг  дар  ноҳияхои  тобеъи  ҷумҳурӣ  10-12  маротиба  ва  дар ноҳияҳои  ҷануби ҷумҳурӣ  15-20  маротиба  об  мемонанд.

Муборизаи зидди ҳашаротҳо. Аз ҳашаротҳо ба бодиринг бештар ширинча ва тортанаккана зарар мерасонанд. Азбаски бодирингро тару тоза дар давоми нашъунамояш истеъмол мекунанд истифодабарии заҳрхимикатҳо мумкин нест.

Мубориза зидди касалиҳо. Бодиринг ба касалиҳои мозаика, пӯсиши реша, антракноз, шабнами ордак (мучнистая роса) ва переноспороз (ложная мучнистая роса) гирифтор мешавад.

Муборизаи зидди касалиҳо иборат аст аз: ҷорӣ кардани киштгардони дуруст, безарар гардонии тухмӣ пеш аз кишт ва истифодабарии навъҳо ва дурагаҳои устувор.

Аз заҳрхимикатҳо бошад бо пайдо шудани нишонаҳои касалии замбуруғи истифодабарии РИДОМИЛ ГОЛД МЦ ВДГ ва  ХОМ 2,5 кг/га (40грам/10литр об)  Курзат Р 2 кг/га (30грам/10 литр об) тавсия медиҳанд. Иваз намудани заҳрхимикатҳо ҳангоми истифодабари ҳатми буда деҳқонон бояд ин амалро ҳатман иҷро намоянд.

Ҷамъоварии  ҳосил.  Палаки  бодиринг  вобаста  ба  навъ  ва  мӯҳлати  коштан  баъди  42-45  рӯзи  майсазадан  ба  ҳосилбандӣ  сар  мекунад.  Бодирингро  дар  аввал  баъди  ҳар  2-3  рӯз, дар  давраи  саросар  ҳосилбандӣ  бошад, рӯз  дар  миён ҷамъ  меоваранд.  Ҳосилро боэҳтиёт чидан зарур, барои  канда  гирифтани  ҳосил  шохаҳои  ниҳолро  накашида, балки  бо  сарангушт  думчаи  ҳосилро  пахш  карда  мекананд, ки  думча  дар  палак  мемонад.  Дар  вақти  ҷамъоварии  ҳосил  ба  кашидан, кандан  тоб  додани  шохаҳои  бодиринг  роҳ  додан  мумкин  нест.  Ҳосилро  саҳарӣ  ё  бегоҳӣ  чидан  беҳтар  аст, зеро  дар  ин  вақт бодиринг  бештар  сероб, камтар  пажмурда  ва  бардавом  нигоҳ  дошта мешавад.

Помидор  зироати  васеъпаҳншуда  мебошад.  Меваи  он  хушлаззату  серғизо  аст. Вай  витамин, намакҳои  минералӣ, кислотаҳои  органикӣ  ва  карбогидратӣ  зиёде  дорад.

Хусусияти  биологӣ. Помидор  сабзавоти  яксолаи  алафии  аз  оилаи  ангӯри  сагак (Авранҷиҳо) буда,  гармиро  дуст  медорад.

Тухмии  он  дар  ҳарорати  10-12º С  баъди  12-15  рӯз, дар  ҳарорати  20-25º С  баъди  7-8  рӯз,  дар  ҳарорати  25-30º С,  баъди  5-6  рӯз  неш  зада  мебарояд.  Барои  калоншавӣ  ва  пухтани  помидор  ҳарорати  18-25ºС  рӯзона  ва  12-15ºС  шабона  мусоидтарин  мебошад.

Зимни  ҳарорати  аз 15ºС паст,  қадкашии  палак  суст  ва  аз  10ºС  паст  қатъ  мегардад.  Зимни  ҳарорати  -1º -2ºС  ниҳолҳо  нобуд  мешаванд.

Дар  ҳарорати  аз  33-35ºС  баланд  буттаи  помидор хурд, шохчаҳояш  борик  мешаванд,  шонаю гураҳояш  мерезанд  ва  касалии  замбурӯғӣ пайдо  мегардад.

Помидор  зироати  хеле  равшанидӯст  аст.  Хусусан,  кучати  помидор  равшаниро  зиёд  талаб  мекунад.  Зимни  нарасидани  равшани  ниҳолҳо  зуд  қад  кашида, рангпаридаю  нозук  мешаванд.

Намиталабии  помидор  миёна  аст, аммо  ба  об  талаботи  зиёд  дорад.  Аз  ин  рӯ,  дар  Тоҷикистон  танҳо  бо  усули  обёрӣ ҳосили  зиёди  помидор  гирифтан  мумкин.  Намии  оптималии  хок  зимни  помидорпарварӣ бояд  аз  80% кам  набошад.

Талаботи  помидор  ба  намнокии  хок  дар  давраи  сабзишу  инкишофи  ниҳолҳо  гуногун  аст.  Дар  давраи  аз  решадавонӣ  то  ҳосилбандӣ  талаботи  он  ба  обмонии  миёна, дар  вақти  ҳосилбандию  пухтани  мева  бошад,  зиёд  мешавад.

Барои  накафидани меваи помидор ва кам нашудани моддаи хушки он  ҳангоми  саросар  пухтан  намнокии  хок  бояд  мӯътадил  бошад. Аз намнокии  зиёд, ҳатто  дар  муддати  кӯтоҳ, буттаи  помидор  пажмурда  шуда, рангаш  зард  мегардад, сабзишаш  суст  гашта, гулу  баргаш  мерезад  ва  ҳосили  хеле  кам  медиҳад.

Интихоби  майдон  ва  киштгардон.  Помидор  дар  заминҳои  хокистаранг  ва  марғзорӣ, яъне  дар  майдонҳои  аз  алафҳои  бегона  тоза, ҳосилхез, ба  қадри  кофӣ дорои  моддаҳои  органикӣ  ҳосили  фаровон  медиҳад.

Карам, бодиринг, лубиёгиҳо, зироатҳои  полезӣ  ва  бехмеваҳо  кишти  пешинаи  хуби  помидор  мебошанд.

Барои  паҳн  нашудани  касалиҳо  ва  зараррасонҳо  помидорро  баъди  кишти  картошка,  қаламфур, боимҷон  шинондан  лозим  нест, зеро  онҳо  аз  ҳамон  як  касалӣ  ва  зараррасон  сироят  меёбанд.  Барои  аз  касалии  саратони  бактериявӣ  ва  вирус  пешгирӣ  кардан,  помидорро  дар  ҳамон  як  майдон  баъди  се  чор-сол  коштан  мумкин  аст.

Тайёр  кардани  майдон.  Коркарди  асосии  хок  шудгори  тирамоҳӣ  мебошад, ки  моҳи  октябр  ё  ноябр  дарҳол  баъди  ҷамъоварии  ҳосили  зироатҳои  кишти  пешина  дар  чуқурии  28-30  см  гузаронида  мешавад.

Дар  вақти  шудгори  тирамоҳи  ба  ҳар  гетар  35 – 40  т  поруи  пусида (барои як сотих 350-400 кг), 300 – 400  кг  фосфор (барои як сотих 30-40 кг)  , 60 – 90 кг  (барои як сотих 0,6-0,9 кг)  калий  андохтан  лозим.

Коркарди  пеш  аз  кишт  аввали  баҳор (моҳи март) баробари тайёршавии хок  гузаронда  мешавад,  ки  аз  нармкунӣ, тахту  ҳамворкунӣ  ва  кашидани ҷӯякҳо  иборат аст.

Навъҳо. Дар  Тоҷикистон  навҳои  зерин  ноҳиябандӣ  карда  шудаанд: Тӯҳфа, Саҳарӣ, Волгогради 5/95, Файзободии  сурх, Факел. Инчунин деҳқонон метавонанд навъҳо ва дурагаҳои Скиф, Шеди-Леди, Волмарин, Соддиқ ва Бабкат-ро истифода баранд.

Мӯҳлати кишт.  Дар  шароити  Тоҷикистон  помидорҳои  навъи  пешпазакро  танҳо  аз  кӯчат, навъҳои  миёна  ва  дерпазакро  аз  кӯчат  ва  кишти  тухмӣ  дар  майдони  кушод  мепарваранд.

Вобаста  ба  шароитҳои  ноҳияҳои  парвариш  мӯҳлати  ба  майдони  кушод  шинонидани  кучати  помидори  пешпазак  ба  тариқи  зайл  аст: дар  вилояти  Хатлон  аз  5  то  15  апрел, дар  водии  Ҳисор  ва  вилояти  Суғд  аз  15  то  25  апрел.  Кучати помидорҳои  миёна  ва  дерпазакро  баъди  5-10  рӯзи  шинондани  кучати  пешпазак  мешинонанд.

Кучатҳоро  саҳарӣ  ё  бегоҳӣ  шинондан  лозим, то  ки  аз  шуъои  офтоб  ва  гармии  рӯз  осеб  набинанд.

Тариқи шинондан.  Навъҳои  пешпазаки  қадпастро  бо  нақшаи  қаторӣ: 70 х 25  см  ё  70 х 30 см  мешинонанд.  Дар  ин ҳол  дар  як  гектар  50-55 ҳазор  кучат  ҷой  мегирад.

Дар  чунин  нақшаи  шинондан  барои  ҳар  гектар  24-37  ҳазор бех кучат  лозим  аст.

Нигоҳубин.  Баъди  10-12  рӯзи  кучаткунӣ  ва  нағз  часпидани  кучатҳо  байни  каторҳо  дар  чуқурии  8-10 см  култиватсия (дар шароити заминҳои хурди хона бошад, бехи ниҳолҳо  бо  каланд  мулоим  карда  мешавад)  мекунанд.  Нармкунии  дуюм  бошад,  баъди  ду  се  ҳафтаи  нармкунии  якум  гузаронида  мешавад  ва  нармкуниҳои  минбаъда  вобаста  ба  шароити  замин  ва  баланд  шудани  қади  ниҳолҳо  то  пӯшонидани  ҷӯякҳо  ва  пуштаҳо  гузаронида  мешавад.

Барои  напӯсидани  меваи  помидор  буттаҳои  ба  байни  ҷӯякҳо  хамшударо  ҳангоми  каландкунӣ  ва  хоккашӣ  ба  пуштаҳо  мебардоранд.  Баъди  ҳар  нармкунӣ  ва  ҷӯяккашӣ  об  мемонанд.

Нуриҳо. Помидор  моддаҳои  ғизоиро  дар  тамоми  давраи  нашъунамо  мегирад, хусусан  дар  давраи  ҳосилбандӣ. Бинобар  ин,  дар  давраи  нашъунамо  аз  омехтаи  нуриҳои  органикию  минералӣ  се  маротиба  ғизои  иловагӣ  медиҳанд.

Ғизои  якумро  дар  ибтидои  гулкнӣ  медиҳанд, ки  меъёри  он  150  кг/га (барои як сотих 15кг) селитра  аст. Дуюмашро  дар  давраи  ҳосилбандӣ 150 кг/га (барои як сотих 15кг) селитра, сеюмашро  дар  давраи пухтани  ҳосил 150 кг/га (барои як сотих 15кг) селитра  медиҳанд.  Ба  ҳар  як  ғизои  иловагӣ ба нуриҳои минералӣ 150-200  кг/га (барои як сотих 15-20 кг)  поруи  пӯсида  илова  мекунанд.

Обмонӣ.  Мӯҳлати  обмонӣ  аз  баҳисобгирии   намнокии  хок  ҳолати  растаниҳо  ва  намуди  зоҳирии  онҳо  муқаррар  карда  мешавад.  Дар  соатҳои  нисфирӯзии  офтобӣ  пажмурдашавии  баргҳо  аломати  обталабии  нихоли  помидор  мебошад.

Ба  кишти  помидор  то  ҳосилбандӣ  зимни  то 75 %  паст  шудани  намнокӣ  пеш  аз  обмонӣ, дар  давраи  ҳосилбандӣ  то  80 %  ва  дар  давраи  ҳосилбандии  омавӣ  то  75% паст  шудани  намнокӣ  об медиҳанд.  Барои  нигоҳ  доштани  чунин  реҷаи  обмонӣ  моҳҳои  апрел  ва  май  баъди  ҳар  5-6  рӯз  об  мондан  зарур  аст.

Гамбусаки колорадӣ

Мубориза  бар  зидди  ҳашаротҳо.  Ба  растании  помидор  бисёр  ҳашаротҳо  зарар  мерасонанд, аз  ҷумла:  гамбусаки  колорадӣ, кирми  ғӯза, чербуқа, сафедболак, ширинчаҳо.

Бар зидди  гамбусаки  колорадӣ  бо  роҳҳои  зерин  мубориза  бурдан  мумкин  аст: замини  кишти  помидорро  доимо  аз  назар  гузаронида  дар ҳолати  пайдо  шудани  гамбусаки  колорадӣ  онҳоро  дастӣ  ҷамоварӣ  намуда,  дар  зарфҳое, ки  ба  онҳо  керосин  ё  маҳлули  баланди  намаки  ошӣ  дорад,   илова кардан лозим аст. Азназаргузаронии қисмҳои поёнии  баргҳо  бо мақсади нест кардани тухмҳои гамбусак зарур аст.

Кирми ғӯза

Аз препаратҳои кимиёвӣ бошад, бар зидди гамбусаки  колорадӣ  ва кирми  ғӯза  препарати  детсисро  ба  миқдори 0,25-0,5 л/га  истифода  бурдан  мумкин  аст. Дар шароити истифодабарии ин заҳрдору дар заминҳои хурд 2,5 мл дар 10 л об ҳал намуда, истифода бурдан зарур аст. Ин заҳрдоруро 30  рӯз  пеш  аз  пухтани  ҳосил  истифода  бурдан лозим аст.

Ин  препаратро дар  давраи нашъунамо як маротиба  истифода  бурдан  мумкин аст.

Гӯсоласар

Бар зидди гӯсоласар воситаҳои фиребро (приманка)  истифода бурдан лозим. 20 мл Талстаро дар 5л об ҳал намуда, онро ба 80кг кунҷора пошида, нағз омехта мекунанд. Доми фиребро дар хок пошида онро зери хок мекунанд.

Сафедболак

Бар  зидди  сафедболак ва ширинча бошад  заҳрдоруи Талстарро 1,2-2,4 л\га  (2 мл  дар  10л об) ё препарати Конфидорро ба миқдори 2 л\га (2мл дар 10 л об)  истифода  бурдан  мумкин  аст.  Заҳрхимикатҳоро  30 руз  пеш  то  пухта  расидани  ҳосил  истифода  мебаранд. Ҳангоми истифодабарии як заҳрхимикат ҳашаротҳо ба он мутобиқат пайдо мекунанд, бинобар ин сабаб деҳқонон ҳангоми истифодабарии заҳрхимикатҳо онҳоро бояд иваз кунанд. Заҳрхимикатҳоро  30 рӯз  пеш  то  пухта  расидани  ҳосил  истифода  мебаранд.

Мубориза  бар  зидди  касалиҳо.  Аз  касалиҳо  ба  помидор  саратони  бактериявӣ, стрик  (вирусӣ), фитофтороз, пӯсиши хушк (алтернариоз)  зарар  мерасонанд.

Бар зидди ин касалиҳо бо роҳҳои зерин мубориза бурдан мумкин аст: истифодабарии тухмиҳои хушсифати бар зидди ин касалиҳо тобовар, бар зидди  саратони  бактериявӣ  ва  стрик  бояд, ки  пеш аз кишт тухми заҳролуд карда шавад. Барои безараргардонӣ, мо   маҳлӯли 1% — и перманганати калийро (маргансовка 1 г ба 1 л об) истифода бурда метавонем. Дар  маҳлули  тайёркардашудаи  перманганати  калий,  тӯхмиро 30 дақиқа  тар  карда  ва  баъд  дар  оби  соф  шустан  лозим.

Пӯсиши хушк (Алтернариоз)

Бар  зидди  пӯсиши  нуги  растанӣ  бошад, аз  хлорокиси  мис  80%  3,2 кг/га  истифода  бурдан  мумкин  аст. Истифодабарии  ин  заҳрхимикатҳоро  20 рӯз пеш  аз  пухтани  ҳосил  қатъ  кардан  лозим.

Ҷамъоварии  ҳосил.  Ҷамъоварии  ҳосили  помидор  кори  меҳнатталаб  аст, зеро  он  дар  як  вақт  сурх  намешавад.  Вобаста  ба  навъ  ва  обу  ҳаво,  чамъоварии  ҳосил  аз  нимаи моҳи  июн сар шуда, то октябр давом мекунад. Меваи  помидорро  дар  се  дараҷаи  пухтан ҷамъоварӣ мекунанд: пурра  пухтан (сурх), нимсурх  ва  сабзи  сафедтоб. Бинобар  ин,  ба  ҷамъоварии  ҳосили  помидор,  вобаста  ба  мақсади  истифода  шуруъ  мекунанд.

Меваи  помидорро  барои  хӯрок  ва  коркард  дар  вақти  пурра  пухтанаш  меғундоранд.  Помидори  ба  роҳи  дур  мекашондагиро зимни  нимсурх шудан мечинанд. Помидори  сабзи  сафедтобро  танҳо  пеш  аз  сармо  чида, барои  сурх  шудан  мегузоранд  ё  дар  намакоб  мехобонанд. Ҳосилро  баробари  пухтан, баъди  ҳар  3-5  рӯз  ҷамоварӣ  кардан  лозим.

Дар  шароити Тоҷикистон  тамоми  намудҳои  зироатҳои  кадугӣ   нашъунамо ёфта, ҳосили хуб  медиҳанд. Каду  низ яке аз  зироатҳои  зарури хӯрокӣ ба  ҳисоб  меравад.  Дар  таркиби  вай:  қанд -10-12 %, моддаҳои хушк 16-30%  ва дигар моддаҳои барои организми инсон зарур  мавҷуданд. Дар Тоҷикистон навъҳои зерини каду  парвариш карда мешаванд: Ленинабадская перехватка, Испанская-73, Ошкаду, Ироди  ва ғайра.

Навъи  Ленинабадская  перехватка.  Ин  навъи  дерпаз  буда, давомнокии  нашъунамояш  130-145  рӯзро  дар  бар  мегирад.  Мевааш  то  5-7 кг  ва  аз ин  ҳам  зиёд  шуданаш  мумкин  аст. Тарзи  шинондани ин навъ дар ҳолати  дутарфа шинондан: масофаи  байни  каторҳо  3,5 м  ва  масофаи  байни  растаниҳо  дар  қатор 0,8-1 м-ро  бояд  ташкил  диҳад.  Дар як га 4-5  кг  ва  дар сотиқ  бошад  40-50 г  тухмӣ  сарф  мешавад.  Дар  як  сотиқ  замин  бояд  45 – 50 ниҳол  парвариш  ёбад.  250-300 кг  аз  як  сотиқ  замин   ҳосил  гирифтан  мумкин  аст.

Навъи  Испанская—73.  Меваҳои ин навъ калон  буда, қанднокиаш  бисёр  то  13 % аст.  Давраи  нашъунамояш  140-150  рӯзро  дар  бар  мегирад.  Вазни  як  дона  мевааш  ба 7-10кг ва аз ин ҳам зиёд мешавад. Тарзи шинондани ин навъ дар ҳолати  дутарфа шинондан: масофаи  байни  қаторҳо  4,2 м  ва масофаи  байни растаниҳо дар  қатор 1 -1,2 м-ро  бояд ташкил диҳад. Ин навъ дарозпалак мебошад. Дар як га  4-5  кг ва  дар сотиқ  бошад,  40-50 г  тухмӣ  сарф  мешавад.  Дар  як  сотиқ  замин  бояд  40-50 ниҳол  бояд  парвариш  ёбад.  300-400 кг  аз  як  сотиқ  замин   ҳосил  гирифтан  мумкин  аст.

Мӯҳлати  кишт. Барои  ба  даст  овардани  ҳосили  баланди  ин зироат  пеш  аз  ҳама  ба  мӯҳлати  кишти  ин  зироат  диққати  ҷиддӣ  бояд  дод. Каду  зироати  гармидӯст  буда, дар  вақти  баланд  шудани  ҳарорати  хок дар чуқурии  10-12 см  то 12-14ºС  ба  кишти  он  бояд сар кард. Ҳарорати мӯътадил барои нашъунамо ва ҳосили  хуб  бастани  ин  зироат  25-30ºС мебошад.  Кадуро аз даҳаи якум ва дуюми моҳи апрел шинондан мумкин аст.  Тухмии кадуро пеш аз шинондан як шабонарӯз дар об тар карда, баъд шинондан лозим.  Ба  ҳар  чуқурча  3-4 донагӣ  тухмӣ партофта, тухмиро  7-9 см хокпуш кардан  лозим.

Нуриҳо. Каду  ба  истифодабарии  нуриҳо  бисёр  серталаб  аст. Барои  ҳамин,  тирамоҳ  ё аввали баҳор ба ҳар гектар замин бояд  20-30 т поруи  пӯсида андохта шавад. Аз  нуриҳои минералӣ бошад, ба ҳар гектар бояд 100-150 кг нуриҳои азотӣ, 80-100  фосфорӣ  ва 50-80 кг калигӣ илова шавад.

Обмонӣ. Каду  зироати  ба  намӣ  серталаб  аст. Бинобар ин, ба кадузор дар давраи  нашъунамои растаниҳо 5-6 маротиба об мондан зарур  аст.

Ҷамъоварии  ҳосил. Ҳосили кадуро бо ду роҳ чамъоварӣ кардан мумкин аст. Якум  якбора чиндани ҳосил пеш аз фарорасии сармо ва дуюм кадузорро аз назар узаронда,  ҳосили пухтаро интихобан ҷамъоварӣ намудан. Ҳосили кадуро ҳангоми ҷамъоварӣ  ҳатман  бо  думчааш  гирифтан  лозим.  Агар  кадуи мо  бе  думча  чамъоварӣ шуда  бошад,  вай  аз  ҷои  кандашуда  ба  пӯсидан  сар мекунад  ва  ҳосили  ин  хел  ҷамъоваришударо дурудароз  нигоҳ  дошта  намешавад.

Қалмфури ширин растании яксолаи гармидӯст буда, ба оилаи ангури сагакиҳо дохил мешавад. Ҳарорати мӯътадили сабзиш барои растании калон 20-30 дараҷа гармӣ мебошад. Дар ҳарорати 15 дараҷа афзоишаш суст гашта, дар ҳарорати 13 дараҷа аз афзоиш мемонад. Ҳарорати 35 дараҷа гармӣ ва аз ин боло ба афзоишу тараққиёти растанӣ таъсири бад мерасонад. Растаниҳои қаламфур ба хунукӣ тобовар набуда, дар ҳарорати 0,3 дараҷа мемиранд.

Қалмфури ширин ба қатори растаниҳои рушноидӯст дохил буда, норасоии рушноӣ ба афзоишу тараққиёти растанӣ таъсири бад расонида, сабабгори партофтани муғчаҳову гулҳои растанӣ мегардад.

Интихоби майдон. Барои коридани қаламфури ширин, хоки  ковок, ҳосилхез, серпору, сернам ва зери заминиаш чуқур  интихоб карда  мешавад.

Зироатҳои пешинакишти беҳтарин барои қаламфури ширин карам, зироатҳои лубиёгӣ, бодиринг, пиёз ва зироатҳои ғалагиҳо мебошанд. Дар ҳамон як майдон танҳо баъди 3-4 сол қаламфур шинондан мумкин аст.

Тайёр кардани майдон. Коркарди асосии хок шудгори тирамоҳӣ мебошад, ки моҳи  октябр ё ноябр дарҳол баъди ҷамъоварии ҳосили зироатҳои кишти  пешина дар чуқурии  28-30 см гузаронида мешавад.

Аввали баҳор, замин тахту ҳамвор карда шуда, ҷӯякҳоро кашида, барои шинондани ниҳолҳо тайёр мекунанд.

Нуриҳо. Ба майдоне, ки қаламфур шинонда мешавад, илова намудани нуриҳои органикӣ тавсия карда намешавад. Нуриҳои органикиро дар зироати пешинакишт истифода бурдан лозим аст.

Қалмфур  моддаҳои  ғизоиро  дар  тамоми  давраи  нашъунамо  мегирад, хусусан дар  давраи ҳосилбандӣ. Бинобар ин, дар давраи нашъунамо ба қаламфур 150-180 кг нуриҳои азотӣ, 60-80 кг нуриҳои фосфорӣ ва 50-60 кг нуриҳои калийгӣ илова кардан лозим аст.

Шинондани ниҳолҳо. Ниҳолҳои қаламфур барвақтар дар гармхонаҳо тайёр карда шуда, баъди фарорсаии мӯҳлати кишт ва гарм шудани ҳаво дар майдони кушод шинонда мешавад. Тариқи шинондан 60Х60 ё 70Х20 см. Дар Тоҷикистон навъҳо ва дурагаҳои Новогогошарӣ, Подарок Молдовӣ, Кодифорнийсое ҷудо ва дигар дурагаҳо барои кишт тавсия карада шудаанд.

Дар Тоҷикистон навъҳо ва дурагаҳои Новогогошари, Подарок Молдови, Колифорнийское чудо, Кореновский ва Золотой юбилей барои кишт тавсия карада шудаанд.

Нигоҳубини киштзор. Нигоҳубини кишти қаламфур асосан аз коркарди байни қаторҳо, нармкунии дастӣ, озуқадиҳӣ, обмонӣ ва мубориза бар зидди ҳашаротҳо ва касалиҳо иборат мебошад.

Дар давраи нашъунамо ба киштзори қаламфур вобаста ба структураи хок аз 10 то 15 маротиба об медиҳанд ва аз сабаби он, ки қаламфур ба ковокии хок ва гардиши ҳаво дар бехи решаҳо бисёр серталаб аст, баъди ҳар обмонӣ байни қаторҳоро нарм кардан лозим аст.

Мубориза бар зидди ҳашаротҳо. Ба кишти қаламфур асосан гамбусаки колорадӣ, кирми ғуза, ширинча, тортанаккана ва трипс зарар мерасонад.

Мубориза бар зидди ин ҳашаротҳо ба монанди помидор мебошад.

Мубориза бар зидди касалиҳо. Ба қаламфур касалиҳои пажмурдашавии вертисилёзӣ, антракноз, фитофтороз, алтернариоз ва доғзании бактериявӣ зарар мерасонанд.              

Чораҳои мубориза:

• Ҳангоми кишт навъҳои ба касали устувор ва маводи тухмии солимро истифода бурдан лозим аст;
• Риояи ҳатмии киштгардон;
• Истифодабарии моеъи бордосӣ;

Ҷамъоварии ҳосил.  Қалмфури ширинро дар давраи пухтани техникиаш баъди ҳар 5-7 рӯз интихоб карда меғундоранд. Ҳамаи меваро, ки пурра шакл гирифтаасту ранги ба худ хосро пайдо кардааст, ҷамъ меоранд. Дар як вақт меваи осебдида ва аз сабзиш дер монда ва кафидаро мечинанд, то ки ба растанӣ зарар нарасонад.